نام علمی خود سرزنشی گفتگوی درونی است. گفتگویی تک نفره که همچون رگباری پیوسته در جهت خود سرزنشی بدون کنترل شخص در جریان است. فرد قادر به ساکت کردن این دیالوگهای تکراری سرزنشگر نیست. این گفتگوی درونی نرمال نوعی اهرم کنترلی انسانی است. عاملی است که انسان بتواند با قدرت کلمات رفتارهای خود را کنترل کند. همان نیرویی که به ما اجازه بروز بعضی رفتارها را نمی دهد و جلوی زبان ما را در گفتن برخی جملات می گیرد.
سرزنش خود
انسان از بدو حیات شروع به یادگیری میکند و تلاش میکند از هر طریق بر دانش خودش اضافه کند.
یکی از منابع یادگیری تجارب گذشته است؛ اینکه با مرور اشتباهات گذشته بتوان راه های غلبه بر مشکل را در آینده یادگرفت.
به عبارتی توانایی مرور ذهنی گذشته و یافتن خطا و اصلاح آن منبعی عظیم برای رشد انسان بوده است.
خود سرزنشی چیست
با این حال این موهبت خالی از خطا و ایراد نیست. افراد بعضا چنان به این روش یادگیری اعتماد پیدا می کنند که به محض بروز هر مشکلی بطور خودکار مرور ذهنی را آغاز کرده و بر حسب عادت سهم خود در رخ دادن اتفاقات ناخوشایند را برجسته می سازند و بجای تصحیح شروع به تنبیه خود می کنند.
درمان خود سرزنشی
خود سرزنشگری به انگلیسی self blame . احتمالا ذهن افراد گمان میکند که با تنبیه و سرزنش کردن خود مانع از بروز خطاهای مشابه در آینده می شوند اما خیلی از مواقع این راهکار نتیجه مناسب نمی دهد و ناسازگار است چون:
- خود سرزنشگری موجب تداوم احساس گناه، شرم، بی کفایتی، و احساساتی از این دست شده و حضور این احساسات در ارزیابی عینی رویدادها و حل موثر مسائل اخلال ایجاد می کند.
- وقتی خودسرزنشگری و حضور احساسات منفی ناشی از آن شدت یابند فرد به مرز استیصال کشیده می شود و این باور در او تحکیم می گردد که خطاکار و بی کفایت است.
- استقرار تصور از خود به عنوان فرد بی کفایت موجب می شود که در موقعیت های آتی آمادگی بیشتری برای خطا کردن وجود داشته باشد.
لکنت
یکی از دشواری هایی که بعضی از افراد مبتلا به لکنت دارند خودسرزنش گری است. برخی ممکن است خود را سرزنش کنند که چرا نتوانستم از شیوه استفاده کنم، چرا تحت تاثیر سرعت مخاطبم قرار گرفتم، چرا راحت لکنت نکردم، و ….
عادت به مرور این قبیل افکار نه تنها کمک کننده نیست که غیرمنصفانه است.
فرد مبتلا به لکنت عمدتا بهترین تلاش خود را انجام می دهد تا گفتار شیوایی داشته باشد و خبر بد آنکه همین تلاش می تواند در بروز لکنت تاثیر داشته باشد. در خصوص این مساله که لکنت چیست به صورت مفصل در این مقاله توضیح داده ایم.
رفع لکنت زبان
آیا بهتر نیست بجای سرزنش کردن خود پس از لکنت کردن مشکل را نه در خطای خود در کنترل ناکافی گفتار، که کنترل بیش از حد آن ببینیم و رویکردی مهربانانه تر نسبت به خود و لکنتمان اتخاذ کنیم، و بجای سرزنش کردن، دست نوازش بر سر خود بکشیم؟
نویسنده : دکتر خوشنام
ویدیو ایجاد آمادگی در کودک دارای لکنت در مواقع حساسی که احتمال تشدید لکنت وجود دارد
مدرسه لکنت ایران (بزرگترین مرکز تخصصی گفتاردرمانی و درمان لکنت در ایران)
صفحه اینستاگرام مدرسه لکنت ایران(کلیک کنید)