بیست بازی و تمرین عالی برای تقویت توجه و تمرکز کودکان (4 تا 12 سال)
در دنیای پرشور و پرازدحام امروز، تقویت توجه و تمرکز در کودکان به یک چالش مهم برای والدین و مربیان تبدیل شده است. خوشبختانه، با استفاده از بازیهای هدفمند و جذاب میتوان این مهارت ضروری را در کودکان تقویت کرد. در این مقاله، 20 بازی و تمرین کاربردی و علمی را به همراه جزئیات کامل معرفی میکنیم.
چرا تقویت توجه و تمرکز در کودکان حیاتی است؟
توجه و تمرکز، پایه و اساس یادگیری هستند. کودکانی که میتوانند توجه خود را مدیریت کنند، در مدرسه عملکرد بهتری دارند، دستورالعملها را بهتر دنبال میکنند و در حل مسائل روزمره موفقتر عمل میکنند. این بازیها نه تنها تمرکز، بلکه حافظه، پردازش شنیداری و مهارتهای حرکتی را نیز تقویت میکنند.
20 بازی و تمرین جذاب برای تقویت تمرکز کودکان
1. بازی «شکار گنج»
گروه سنی: 4 تا 8 سال
وسایل مورد نیاز: لیستی از اشیاء (مثلاً: یک شیء قرمز، یک برگ خشک، یک چیزی نرم)
روش اجرا: یک لیست تصویری یا نوشتاری ساده از اشیایی که در خانه یا طبیعت یافت میشود، به کودک بدهید. از او بخواهید در مدت زمان مشخص (مثلاً 10 دقیقه) تمامی موارد لیست را پیدا کند. این بازی، توجه به جزئیات و دنبال کردن دستورالعمل را تقویت میکند. برای کودکانی که سواد خواندن و نوشتن ندارند میتوانید از شکل ابتدایی یا تصویر شی استفاده کنید.
فواید: تقویت توجه انتخابی، دنبال کردن دستورالعمل، افزایش دقت به محیط اطراف.
2. بازی «پازل و معما»
گروه سنی: 4 تا 12 سال (با سطح دشواری متفاوت)
وسایل مورد نیاز: پازل، معماهای تصویری، سودوکو کودکان
روش اجرا: با توجه به سن کودک، پازلهایی با تعداد قطعات مناسب انتخاب کنید. برای کودکان بزرگتر، معماهای منطقی ساده یا سودوکوهای کودکانه بسیار مفید هستند.
فواید: تقویت تمرکز پایدار، مهارتهای حل مسئله، تفکر منطقی و هماهنگی چشم و دست.
3. بازی «چه تغییری کرد؟»
گروه سنی: 4 تا 10 سال
وسایل مورد نیاز: چند شیء کوچک (مانند اسباببازی، مداد، توپ)
روش اجرا: چند شیء را به ترتیب خاصی مقابل کودک بچینید. به او فرصت دهید تا به دقت به آنها نگاه کند. سپس از او بخواهید چشمهایش را ببندد. شما یک تغییر کوچک ایجاد کنید (یک شیء را جابجا یا حذف کنید). کودک باید تغییر ایجادشده را تشخیص دهد. متناسب با افزایش سن کودک، بازی را پیچیده تر و سخت تر کنید.
فواید: تقویت حافظه فعال، توجه به جزئیات و تمرکز بصری.
4. بازی «ردیابی صدا»
گروه سنی: 4 تا 7 سال
وسایل مورد نیاز: یک چشمبند
روش اجرا: چشمهای کودک را با چشمبند ببندید. شما در گوشهای از اتاق میایستید و یک صدا درمیآورید (مثلاً زنگوله به صدا درآورید یا دست بزنید). کودک باید بدون باز کردن چشمها، جهت صدا را تشخیص داده و به سمت شما بیاید.
فواید: تقویت تمرکز شنیداری، جهتیابی و مهارتهای شنیداری.
5. بازی «معکوسخوانی»
گروه سنی: 6 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: لیستی از کلمات یا اعداد
روش اجرا: یک کلمه یا عدد را به کودک بگویید و از او بخواهید آن را معکوس بیان کند. ابتدا با کلمات کوتاه (مثلاً “باد” میشه “داب”) شروع کنید و به مرور سطح دشواری را افزایش دهید.
فواید: تقویت حافظه کاری، انعطافپذیری شناختی و تمرکز ذهنی بالا.
6. بازی «مجسمهی یخ» (Freeze Dance)
گروه سنی: 3 تا 8 سال
وسایل مورد نیاز: موسیقی شاد
روش اجرا: موسیقی پخش کنید و از کودک بخواهید برقصد. وقتی موسیقی قطع شد، کودک باید در هر حالتی که هست، مانند یک مجسمه ثابت بایستد. این بازی کنترل تکانه و تمرکز بر روی محرک شنیداری را تقویت میکند.
فواید: تقویت کنترل تکانه، تمرکز شنیداری و هماهنگی جسمی.
7. بازی «نقاشی با شماره» یا «نقاشی نقطه نقطهای»
گروه سنی: 4 تا 10 سال
وسایل مورد نیاز: مداد رنگی، کتابهای نقاشی نقطه نقطهای یا نقاشی با شماره
روش اجرا: کودک باید با دنبال کردن اعداد یا وصل کردن نقطهها، شکل نهایی را کامل کند. این کار نیازمند تمرکز مداوم و دنبال کردن یک توالی است.
فواید: افزایش تمرکز پایدار، دنبال کردن دستورالعمل، بهبود مهارتهای حرکتی ظریف.
8. بازی «سایهها»
گروه سنی: 4 تا 8 سال
وسایل مورد نیاز: یک دیوار سفید، چراغ قوه، دستها یا اشیاء برای ایجاد سایه
روش اجرا: در یک اتاق تاریک، با چراغ قوه و دستهای خود روی دیوار سایه حیوانات درست کنید. از کودک بخواهید حدس بزند سایه متعلق به کدام حیوان است. این بازی توجه بصری را به شدت تقویت میکند.
فواید: تقویت توجه بصری، قدرت تخیل و تشخیص الگو.
9. بازی «لیوانچینی»
گروه سنی: 6 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: لیوانهای کاغذی یا پلاستیکی
روش اجرا: از کودک بخواهید با لیوانها یک برج یا الگوی خاص بسازد. میتوانید از کارتهای الگو نیز استفاده کنید. این بازی نیازمند دقت، تمرکز و هماهنگی چشم و دست است.
فواید: تقویت هماهنگی چشم و دست، برنامهریزی حرکتی، صبر و تمرکز.
10. بازی «داستانگویی زنجیرهای»
گروه سنی: 5 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: هیچ
روش اجرا: شما یک جمله از یک داستان را میگویید. کودک باید جمله بعدی را اضافه کند و به همین ترتیب داستان را پیش ببرید. هر نفر باید به دقت به جملههای قبل گوش دهد تا داستان منطقی پیش برود.
فواید: تقویت حافظه شنیداری، تمرکز، تخیل و مهارتهای زبانی.
11. بازی «نخ کردن مهرهها»
گروه سنی: 4 تا 7 سال
وسایل مورد نیاز: مهرههای رنگی و یک نخ
روش اجرا: از کودک بخواهید مهرهها را بر اساس یک الگوی رنگی خاص (مثلاً قرمز-آبی-زرد) روی نخ بکشد. این بازی ساده، یکی از بهترین تمرینها برای تقویت تمرکز و مهارتهای حرکتی ظریف است.
فواید: تقویت مهارتهای حرکتی ظریف، توجه به جزئیات، دنبال کردن الگو.
12. تمرین «تنفس شکمی»
گroup سنی: 5 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: هیچ، یا یک عروسک نرم برای گذاشتن روی شکم
روش اجرا: به کودک یاد دهید که در حالت درازکش یا نشسته، یک دست را روی شکمش بگذارد. از او بخواهید آرام از طریق بینی نفس بکشد و احساس کند شکمش مانند یک بادکنک باد میشود. سپس به آرامی از طریق دهان نفس را بیرون دهد. این کار را 5-6 بار تکرار کند. این تمرین آرامشبخش، پایه تمرکز است.
فواید: کاهش استرس، افزایش خودآگاهی، بهبود تنظیم هیجانی که برای تمرکز ضروری است.
13. بازی «حدس زدن شیء»
گروه سنی: 4 تا 10 سال
وسایل مورد نیاز: یک کیسه پارچهای، اشیاء مختلف (قاشق، توپ، اسباببازی)
روش اجرا: چند شیء را داخل یک کیسه پارچهای بگذارید که کودک نتواند داخل آن را ببیند. از او بخواهید دستش را داخل کیسه کند و تنها از طریق لامسه، شیء را شناسایی کند. بعد آن را بیرون بیاورد تا ببیند درست گفته است یا نه. نگذارید کودک داخل کیسه را نگاه کند. ترجیحا قبل از شروع بازی به او اجازه دهید تمام اشیا را یکبار لمس کند.
فواید: تقویت تمرکز حسی (لامسه)، تشخیص لمسی و حافظه.
14. بازی «مار و پله» یا «منچ»
گروه سنی: 5 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: صفحه و مهره بازی مارپله یا منچ
روش اجرا: این بازیهای کلاسیک قدیمی، برای تقویت تمرکز عالی هستند. کودک باید نوبت را رعایت کند، تاس بریزد، مهره خود را به تعداد دقیق حرکت دهد و قوانین بازی را دنبال کند.
فواید: تقویت رعایت نوبت، تمرکز بصری، شمارش و پیروی از قوانین.
15. بازی «کپیکردن الگو با لگو»
گروه سنی: 4 تا 10 سال
وسایل مورد نیاز: لگو یا آجرهای خانهسازی در رنگها و اندازههای مختلف
روش اجرا: یک سازه ساده با لگو بسازید و از کودک بخواهید دقیقاً مشابه آن را با در نظر گرفتن رنگ و اندازه لگوها، بسازد.
فواید: تقویت توجه به جزئیات، مهارتهای بصری-فضایی، حل مسئله و صبر.
16. تمرین «کشف اختلاف تصاویر»
گروه سنی: 5 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: کتابها یا برگههای “پیدا کردن اختلاف” بین دو تصویر
روش اجرا: دو تصویر که تفاوتهای کوچکی با هم دارند را به کودک نشان دهید و از او بخواهید تمام اختلافات را پیدا کند.
فواید: تقویت تمرکز بصری، توجه به جزئیات ریز و پایداری در انجام تکلیف.
17. بازی «پانتومیم»
گروه سنی: 6 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: کارتهای حاوی نام حیوانات یا اشیاء
روش اجرا: یک کلمه را روی کارت بنویسید و به کودک نشان دهید. او باید بدون صحبت کردن، فقط با حرکات بدن، آن کلمه را به دیگران نشان دهد تا آنها حدس بزنند. این بازی نیازمند تمرکز بالا برای فکر کردن و اجرای حرکات است.
فواید: تقویت تمرکز، خلاقیت، مهارتهای غیرکلامی و کنترل بدن.
18. بازی «یافتن حروف در متن»
گروه سنی: 6 تا 10 سال (کودکانی که با حروف آشنا هستند)
وسایل مورد نیاز: یک پاراگراف ساده از یک کتاب یا مجله، هایلایتر
روش اجرا: از کودک بخواهید در یک متن، یک حرف خاص (مثلاً “ر”) را پیدا کند و با هایلایتر مشخص کند. برای کودکان بزرگتر، پیدا کردن کلمات خاص را جایگزین کنید.
فواید: تقویت تمرکز بصری، تشخیص حروف و کلمات، دقت.
19. بازی «حافظه شنیداری» (تکرار اعداد یا کلمات)
گروه سنی: 5 تا 12 سال
وسایل مورد نیاز: هیچ
روش اجرا: یک دنباله از اعداد (مثلاً 5-8-2) را بگویید و از کودک بخواهید آن را به همان ترتیب تکرار کند. به تدریج طول دنباله را افزایش دهید. میتوانید این کار را با کلمات نیز انجام دهید.
فواید: تقویت حافظه فعال شنیداری که برای دستورالعملهای کلامی در مدرسه حیاتی است.
20. بازی «ساخت با خمیربازی» با الگو
گروه سنی: 4 تا 8 سال
وسایل مورد نیاز: خمیربازی در رنگهای مختلف
روش اجرا: یک شیء ساده (مثلاً یک سیب، یک لاکپشت) را با خمیربازی بسازید یا یک تصویر از آن نشان دهید. از کودک بخواهید با دقت به شکل و رنگها نگاه کند و مشابه آن را بسازد.
فواید: تقویت توجه به جزئیات، هماهنگی چشم و دست، خلاقیت و مهارتهای حرکتی ظریف.
نکات کلیدی برای موفقیت در اجرای بازیها
- **کوتاه و شیرین:** زمان بازی را کوتاه (5-15 دقیقه) در نظر بگیرید تا کودک خسته نشود.
- **متناسب با سن:** سطح دشواری بازی را با سن و توانایی کودک تنظیم کنید.
- **فضای بدون حواسپرتی:** تلویزیون را خاموش کنید و محیطی آرام برای بازی فراهم کنید.
- **مثبتنگر باشید:** بر روی تلاش کودک تمرکز کنید، نه فقط نتیجه نهایی. او را تشویق کنید.
- **منظم بازی کنید:** انجام منظم و روزانه این بازیها، حتی برای مدت کوتاه، نتیجه بهتری دارد.
جمعبندی: تقویت توجه و تمرکز در کودکان یک شبه اتفاق نمیافتد، اما با صبر و حوصله و استفاده از این بازیهای جذاب و هدفمند، میتوانید به کودک خود کمک کنید تا این مهارت حیاتی را به خوبی پرورش دهد. این بازیها نه تنها تمرکز را تقویت میکنند، بلکه لحظات شاد و مفرحی را برای شما و فرزندتان به ارمغان میآورند.
…
نویسنده: لیلا اسماعیلی، گفتاردرمانگر تخصصی لکنت [کارشناس گفتاردرمانی، کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، عضو انجمن علمی گفتاردرمانی ایران] و متخصص ارزیابی و درمان لکنت در تمام سنین.
متخصصین مدرسه لکنت ایران، آماده ارائه خدمات ارزیابی دقیق و برنامههای درمانی فردی مبتنی بر جدیدترین شواهد علمی هستند. اگر در مورد گفتار خود یا فرزندتان سوالی دارید، برای مشاوره تخصصی از طریق صفحه تماس با من اقدام نمایید.
لکنت ویکی پدیا
مقالات پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
درمان لکنت زبان در کودکان: بهترین روشها و نقش کلیدی والدین
علت لکنت زبان در کودکان: از نقش ژنتیک تا عوامل محیطی
لکنت زبان چیست؟ از نشانهها تا انواع و تفاوت با ناروانی طبیعی

