درمان غیرمستقیم یعنی چی؟
برنامه درمان لکنت کودکان خردسال همونطور که میدونین معمولا کودکان کوچکتر از 3 سال، همکاری زیادی با درمانگر ندارن و ممکنه اگر دچار مشکل لکنت بشن ، والدین درمانشونو به تعویق بندازن و صبر کنن بچه بزرگتر بشه و همکاری بیشتری با درمانگرش بکنه، همین مسئله باعث مزمن شدن لکنت کودک میشه. به همین دلیل میخوام توی این مقاله شمارو با یک برنامه ی درمانی عالی که معمولا برای درمان لکنت کودکان کوچکتر از 3 سال استفاده میشه، آشنا کنم. البته این برنامه معمولا به صورت ترکیبی برای درمان لکنت کودکان بزرگتر از 3 سال هم استفاده میشه.
نکته مهم:
این معرفی به این معنی نیست که شما میتونین ازش استفاده کنین ، همونطور که میدونین درمان لکنت کودکان خردسال یا حتی بزرگتر خیلی تخصصی هست و نیاز به ارزیابی های کاملی داره تا بتونین روش های درمانی رو اجرا کنین و قطعا به کمک یک راهنما که آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتاردرمانگر هست نیاز پیدا میکنین، پس اولین اقدام شما بعد از مطالعه این مطلب ، مراجعه به یک گفتاردرمانگر تخصصی لکنت باشه. درمان غیرمستقیم به این معنیه که شما یا درمانگر به صورت مستقیم بر روی تغییر الگوی گفتاری کودک و اجرای تمارین روزانه تمرکز نمیکنین بلکه از طریق تغییراتی که در تعامل خودتون با کودک یا محیط کودک ایجاد میکنین به درمان لکنت کودک میپردازین.
برنامه ی درمانی DCM (مدل تقاضا و ظرفیت)
در درمان لکنت کودکان خردسال گاهی از مدل تقاضا و ظرفیت استفاده میشه . توی سال های 1980 تا 2000 بعضی از آسیب شناسان گفتار و زبان در مورد روش های درمانیشون برای لکنت، کارگاه های زیادی رو برگزار کردن. هر کدومشون ، تمرکز درمانی خاص خودشونو داشتن اما میتونیم رویکرد کلی اونها رو به عنوان یک روش درمانی با عنوان عدم تعادل بین تقاضا ها و ظرفیت های کودک توصیف کنیم. در اواخر دهه هشتاد، رویکرد مدل تقاضا و ظرفیت (DCM) به عنوان روش درمانی استاندارد توی هلند برای کودکان خردسالی که لکنت دارن ، ظاهر شد.
برای مطالعه روش های درمان لکنت بزرگسالان به صفحه لکنت زبان مراجعه کنید.
ویژگی های این روش درمان لکنت کودکان خردسال چیست؟
اجرای این روش بسیار متنوع هست ، توی بعضی موارد ، فقط به والدین مشاوره داده میشه ، توی بعضی موارد هم ، گفتاردرمانگران متخصص به جای توصیه ، به والدین برای تغییر رفتارهاشون آموزش میدن. این رویکرد از این ایده پیش بینی شده که تغییرات مثبت در عملکرد حرکتی ، زبانی ، اجتماعی-عاطفی و یا شناختی در کودکی که لکنت داره و یا در محیط ، باعث کاهش یا بهبودی لکنت میشه. هدف این برنامه ، دستیابی به تعادل بین خواسته های کودک نوپا یا پیش دبستانی برای برقراری ارتباط ، و ظرفیت های حرکتی ، زبانی ، اجتماعی-عاطفی و یا شناختی کودکه.
این برنامه میتونه به صورت ترکیبی و همراه با برنامه های درمانی دیگه هم به کار بره. و همچنین اگر برای کودک خردسالی استفاده بشه و نتیجه مطلوب حاصل نشه ، میشه تغییر کنه و برنامه درمانی دیگه ای به جاش استفاده بشه
مراحل کار در برنامه درمان لکنت کودکان خردسال، مدل تقاضا و ظرفیت (DCM)
1. ارزیابی »» نیاز به فیلم ویدئویی یا مشاهده مستقیم تعامل والدین و کودک داره ( هم توی بازی آزاد ، هم موقع درست کردن پازل یا یک بازی فکری دیگه ). بعدش رفتارهای والدین در حین این تعامل ارزیابی میشن. کدوم رفتارها : سوال کردن هاشون – واکنش های والدین به لکنت – رفتارهای نوبت گیری کلامی شون – رفتارهای زبانی والدین – سرعت تولید گفتارشون – و همچنین سایر رفتارهاشون هرکدوم از این موارد ، خودشون شامل گزینه های دیگه ای هم هستن که توی فرم ارزیابی تعامل این برنامه موجود هست.
2. درمان »» بعد از ارزیابی و ثبت اطلاعات لازم ، و مشخص شدن زمان لازم برای برگزاری جلسات درمانی ، به والدین بر اساس تحلیل ویدئوهاشون و مشکلاتی که توی این تحلیل ها کشف شده ، تکلیف اختصاصی داده میشه و زمان های خاصی برای انجام تمرینات درمانی تعیین میشه. ابتدا مهارت هایی برای والدین ( کاهش خواسته ها) و بعدا مهارت هایی برای کودک ( تقویت ظرفیت ها). در حین درمان هم والدین گزارش میدن و پاسخ سوالاتی که درمانگر از طریق پرسشنامه ازشون میپرسه رو ثبت میکنن.
کاهش چه خواسته هایی ؟
کاهش خواسته های زبانی
کاهش خواسته های حرکتی
کاهش خواسته های شناختی
کاهش خواسته های احساسی
تقویت چه ظرفیت هایی ؟
تقویت ظرفیت های زبانی
تقویت ظرفیت های حرکتی گفتار
تقویت ظرفیت های شناختی
تقویت ظرفیت های احساسی
هرکدوم از این موارد ، بحث بسیار گسترده ای هست، در طی جلسات گفتاردرمانی متعدد ، یک گفتاردرمانگر متخصص در حیطه درمان لکنت کودکان خردسال، به ارزیابی و درمان تک تک این موارد میپردازه و شما والدین عزیز اصلا نباید نگران درمان نشدن لکنت یا باقی موندن لکنت در فرزندتون باشین. لکنت یک اختلال گفتاری قابل درمانه و فقط کافیه که اقدام به موقع و اصولی و نهایت همکاری با گفتاردرمانگرتون داشته باشین.
درمان خانواده محور لکنت کودکان (PCI)
برنامه ی تعامل INTERACTION والد PARENTS کودک CHILD یا PCI برنامه ای برای درمان لکنت کودکان خردسال هست که جزو برنامه های غیر مستقیم درمان لکنته، اگر نمیدونین درمان غیر مستقیم چیه ، حتما مقالات قبلی سایتمون رو هم بخونین. این برنامه معمولا برای کودکانی که از لکنتشون آگاهی ندارن یا سنشون کم هست ( معمولا کوچکتر از 3 سال ) استفاده میشه. توی این مقاله به صورت خلاصه این برنامه ی عالی درمان لکنت کودکان خردسال رو بهتون معرفی میکنم. با من همراه باشین.
توی جلسات اولیه درمان با این برنامه چه اتفاقی میفته ؟
وقتی والدین با یک کودک کوچکتر از 3 سال دارای لکنت یا کودکی که از لکنتش آگاهی نداره ، وارد کلینیک گفتاردرمانی میشن یا به صورت آنلاین با درمانگر ارتباط برقرار میکنن ، هدف جلسه اول اینه که یک مکالمه ی باز در مورد لکنت و روانی گفتار صورت بگیره و اولین ویدئو تعامل هرکدوم از والدین با کودکشون ضبط بشه. طول این ویدئو معمولا 5 دقیقه ست. توی جلسه بعدی این ویدئو با حضور درمانگر و والدین بررسی میشه. (کودک حضور نداره). بعدش باید تعدادی زمان ویژه در طول هفته برای اجرای اهداف تعیین بشه ( جلسات باید در آرامش ، تک به تک و در قالب بازی باشن
جلسه بعدی برنامه درمان لکنت کودکان خردسال
وقتی این زمان های ویژه مشخص شد ، میتونیم بگیم رویکرد درمانی شروع شده. با تماشای ویدئوهای ضبط شده، درمانگر و والدین در مورد مواردی که به روانی گفتار کمک میکنن بحث میکنن.
- رفتارهای تسهیل کننده روانی گفتار شناسایی میشن.
- در صورت لزوم،در درمان لکنت کودکان خردسال ، گفتاردرمانگر توجه والدین رو به نکات کلیدی جلب میکنه . میشه این کار از طریق سوال پرسیدن انجام بشه ، مثلا ( اینجا چی شد؟ اینجا چه کاری بهتره انجام بشه ؟ چی شد وقتی اینکارو کردید؟ و … .
- آروم آروم زمان های خاص دیگه ای مثل مسیر مدرسه ، داخل ماشین ، زمان غذاخوردن و … که اهداف ویژه ای دارن هم اضافه میشن.
- سپس ویدئوهای جدید ضبط میشه ، در موردشون بحث میشه ،روی تغییرات مثبت متمرکز میشن و گفتاردرمانگر پرسش های دقیق تری میپرسه. با کمک والدین ،اهداف جدید برای زمان های خاص چیده میشه. اگر لازم باشه ، گفتاردرمانگر یکسری مشاوراتی رو در مورد قوانین خانوادگی مثل زمان خواب و عدم آموزش زبان دوم و استفاده از یک زبان در محیط زندگی کودک و … به والدین میده.
در خلال برنامه درمان لکنت کودکان خردسال دیگه چه اتفاقاتی میفته ؟
سیستم تشویق و پاداش حتما باید توسط گفتاردرمانگر به طور کامل باز بشه و از صحت اونها اطمینان پیدا کنه و براشون مرزهایی رو تعیین کنه. همه این کارها تا پایان جلسه ششم ادامه پیدا میکنه و از والدین هم خواسته میشه که تکالیف رو مستمر ادامه بدن. و در نهایت اگر همه این کارها انجام شد و بی تاثیر بود ، مشخص میشه که با لکنت سخت و مقاومی روبرو هستیم که باید حتما تحت درمان مستقیم تری قرار بگیره یا اینکه همین درمان غیرمستقیم برای مدت زمان طولانی تری انجام بشه تا نتیجه درمان لکنت حاصل بشه.
با آرزوی موفقیت برای شما عزیزان
نویسنده : لیلا اسماعیلی گفتاردرمانگر تخصصی لکنت (مدرسه لکنت ایران)